Mùa Xuân chờ những giọt mưa

Giữa đêm tháng 2 trời còn thật nóng vì chưa vào mùa mưa, tôi chợt thức dậy vì những tiếng sét và những giọt mưa nặng hột rơi trên mái nhà. Tôi nhổm dậy bật đèn trông ra cửa sổ, ngồi bất động một lúc lâu nhìn cơn mưa lớn đổ xuống những mái nhà tranh xiêu vẹo hay vài ngôi nhà gạch đổ nát ở khu phố trước mặt, trong lòng thảng thốt niềm vui trẻ thơ thấy cơn mưa đầu mùa của Lomé (thủ đô  của xứ Togo thuộc Tây Phi, nơi tôi đang làm việc ngắn hạn), như món quà chờ đợi đã lâu.

Quả thật trời Lomé nóng quá, cái nóng thiêu đốt từ vài tháng nay vì trời hạn hán, nỗi mong đợi của mọi sinh vật là những giọt mưa. Trời nóng và ẩm gây cảm giác hừng hực suốt ngày, đất đai khô cằn và những bãi ruộng ngô cháy úa vàng vì thiếu nước (bột bắp làm món thực phẩm chính ở Togo để làm  thành những miếng bánh giống như bánh đúc ngô ăn chung với thức ăn khác,  như cơm là món căn bản của xứ mình), hay nhìn thằng bé chăn đàn cừu gầy cố đi tìm bóng mát của một gốc cây. Đó là những hình ảnh đợi mưa của xứ nghèo này!

Những giọt mưa trên vùng lục địa Phi Châu không mang tính chất lãng mạn gây cảm hứng cho các văn thi sĩ trong một áng văn chương tuyệt tác. Mưa ở đây là phép lạ của Thượng Đế cho sự sinh tồn, cho miếng ăn hàng ngày của đa số đám người lam lũ trồng ngô bắp, khoai mì, cho những vườn cà phê hay ca-cao cố đạt mức sản xuất tối thiểu vì là nguồn sinh lợi xuất khẩu của nhiều xứ Phi.

Mùa mưa chính vào tháng tư cũng là niềm hạnh phúc vô biên vì sẽ làm giảm cái nóng từ miền lục địa sa mạc Sahara thổi ra, làm bớt đi những bệnh tật như sốt rét kiết lỵ, những cơn bệnh hoành hành lúc con người đang bị yếu sức vì cái nóng hàng ngày và sự lộng hành của đám ruồi muỗi. Số lượng mưa hàng năm là yếu tố chính mức  sản xuất nông nghiệp, quyết định sự thành công hay thất bại của những chính sách kinh tế hay đẹp đề ra trong các tập tài liệu hoạch định phát triển kinh tế.

Nằm trong vấn đề chuyên môn của công việc hàng ngày, tôi và một số bạn đồng nghiệp đại diện một số tổ chức quốc tế ở đây thường hay họp nhau để bàn về các biện pháp kinh tế tài chính “cố vấn” cho giới hữu trách của quốc gia này.

Ban đầu vài anh chuyên viên trẻ với mớ kiến thức dầy cộm  chưa kịp tiêu hóa từ các trường đại học Âu Mỹ rất hung hăng với các lý thuyết cao xa thường được áp dụng trong các nước tiền tiến kỹ nghệ, nhất định đem ra đề nghị áp dụng với chính phủ địa phương. Người xứ họ thường trợn trừng mắt ngạc nhiên hoặc phản đối nếu thấy mức đề nghị của các “cố vấn” đi quá đà đặt thành điều kiện viện trợ hay cho vay trong các dự án phát triển.

Nhưng chỉ sau một thời gian, chúng tôi đều học chung bài học là mặc dù một số biện pháp thuế khóa tài chính có thể ích lợi về vài  phương diện điều kiện hóa sự phát triển, yếu tố chính của mức tăng trưởng tổng sản lượng quốc gia hàng năm vẫn là các điều kiện thiên nhiên, nói giản dị làm mực nước mưa hàng năm. Với kinh nghiệm mới học từ xứ người, mặc dù vẫn cố gắng trong các dự đoán dữ kiện kinh tế của công việc hàng ngày, chúng tôi chờ đợi các cơn mưa đến sớm và đều đặn để biết ẩn số lớn nhất của đời sống kinh tế địa phương từng năm.

Từ vài tuần nay, tôi đã băn khoăn hồi hộp nhiều  trong những dịp thảo luận về các chính sách kinh tế với các chuyên viên bản xứ. Để đối phó với mức lợi tức xuất khẩu giảm sút do sự sụt giảm trầm trọng của giá cả quốc tế cho các món hàng sản xuất chính như phốt phát để làm phân bón, cà phê, hay ca cao làm kẹo sô-cô-la,  đồng thời với áp lực của sự trả nợ vẫn lên cao dần mỗi năm của các nước nghèo, một vài tổ chức kinh tế quốc tế đã đề nghị những chính sách cải cách và đáp ứng kinh tế nhằm vào những biện pháp khắc khổ để tăng thu và giảm chi.

Đấy là đề nghị lý thuyết mong đợi, nhưng nếu thiếu mưa và hao hụt mùa màng, mức lợi tức sản xuất và tiêu thụ đầu người đều thụt xuống dưới mức độ tối thiểu, liệu chương trình thắt lưng buộc bụng này có áp dụng nổi không và có nghĩa lý gì không? Trong mối băn khoăn đó, tôi không tự tin lắm trong công việc hàng ngày, thấy có gì bất ổn trong những lời đề nghị của mình mỗi lúc bàn cãi công việc với giới hữu trách. Sự lương thiện nghề nghiệp không cho phép mình nhắm mắt đề nghị vu vơ, khi biết ẩn số chính vẫn là những cơn mưa, những giọt nước sẽ đem lại màu mỡ phì nhiêu cho đám ruộng khô, đem lại sức sống cho nhóm nông phu  hàng ngày cầy bới gieo hạt và kiên nhẫn chờ đợi.

Vì thế khi cơn mưa đổ xuống bất ngờ giữa đêm, tôi đã thức dậy với nỗi xôn xao cảm động và sự bình yên kỳ lạ trong tâm hồn. Tôi không còn cảm giác bỡ ngỡ của người ngoại cuộc, nỗi lạc lõng của một chuyên viên ngoại quốc thấy mình xa lạ giữa những người dân địa phương khác màu da tiếng nói, dù cùng chung thân phận nhược tiểu đang  cố vùng lên giữa các thử thách thiên nhiên hay nhân tạo để ra khỏi vòng chậm tiến.

Ngày xưa lúc còn nhỏ ở quê nhà, chỉ được sống trong cảnh thành thị với gia đình, hoàn cảnh chiến tranh loạn lạc ít được về vùng quê, tôi sinh ra và lớn lên trong một nước nông nghiệp mà hoàn toàn mù tịt không biết gì về đời sống thực sự của miền quê và sự vật lộn mưu sinh của người nông dân. Tôi không bao giờ biết đến ý nghĩa thiêng liêng của những giọt mưa, ngoài những vui đùa thơ ấu chạy chơi nghịch ngợm  trời mưa hay sau này lúc mới lớn ở tuổi 16- 17 biết tập tành nhìn mưa rơi để làm thơ hay viết văn, theo đòi hình ảnh rất lãng mạn của các đàn anh với thú nhìn mưa qua khói thuốc lá!

Ngồi đây buổi sáng nhìn mưa trong bầu trời Phi Châu khi thăm viếng xứ họ, tôi nhớ xót xa những cơn mưa dài lê thê của Việt Nam. Bây giờ với hoàn cảnh còn khó khăn ở nhiều vùng nông thôn xứ tôi, và hình ảnh lam lũ của nhiều người còn phải cố giựt lại mảnh đất của mình để sống, để cày kiếm miếng ăn vất vả, mặc dù lịch sử quê hương tôi vẫn tự hào là vựa thóc của thế giới. Tất cả trạng huống thống khổ đó đâu phải hoàn toàn vì thiếu những giọt mưa?

Nhưng tôi vẫn chợt mong những giọt mưa thân yêu kia của quê người tạm dừng để đưa những đám mây đen của trời Phi về bên kia vòng địa cầu, gặp lạnh tỏa xuống thành những cơn mưa lớn cho bờ ruộng lúa cằn cỗi nào đó của quê nhà, ở những nơi mà sự thiếu ăn chỉ hoàn toàn vì chờ một cơn mưa!

Phạm Đỗ Thăng Long

Lome, Togo